Το άγχος είναι το αποτέλεσμα μιας ασυνείδητης ενδοψυχικής σύγκρουσης. O Φροϋντ το κατανόησε ως ένα σήμα πως στο ασυνείδητο ελλοχεύει ένας κίνδυνος. Ως απάντηση σε αυτό το σήμα, το Εγώ κινητοποιεί τους μηχανισμούς άμυνας για να εμποδίσει τις μη αποδεκτές σκέψεις, επιθυμίες, συναισθήματα να αναδυθούν στην συνειδητή ενημερότητα.
-Πότε το άγχος έχει κλινική εικόνα;
Η αποτυχία αυτής της προειδοποίησης (του αγχος-σήματος) να ενεργοποιήσει επαρκώς τις άμυνες του Εγώ έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση κλινικής εικόνας, δηλαδή έντονο, πιο επίμονο άγχος, πανικό ή άλλα νευρωτικά συμπτώματα (φοβική αποφυγή, ψυχαναγκαστική σκέψη, κ.α.).
Ωστόσο, το άγχος-σήμα εμφανίζεται ως η προσαρμοστική προειδοποίηση για να απομακρυνθεί (μέσω του αμυντικού μηχανισμού της απώθησης), η νευρωτική σύγκρουση απο την συνείδηση.
Μολονότι η πρόοδος των νευροεπιστημών στις αγχώδεις διαταραχές είναι εντυπωσιακή, υπάρχει παρ’όλα αυτά ο κίνδυνος να υποτιμηθεί μέσω της βιολογικής προσσέγισης η κατανόηση του άγχους. Οι νευροφυσιολογικοί μηχανισμοί πιθανόν να προκαλούν είτε ένα τύπο προειδοποιητικού άγχους που βοηθά στην προσαρμογη, είτε παθολογικές μορφές άγχους, που εκφράζεται με συμπτώματα. Επιπλέον, η ψυχοθεραπεία ενδέχεται να επηρεάζει σημαντικά την εγκεφαλική λειτουργία και κατα συνέπεια τους υποκείμενους βιολογικούς μηχανισμούς του άγχους.
Κατατάσσοντας όμως το άγχος γενικά ως νόσο ή παθολογία και μη θεωρώντας το ως σύμπτωμα μέσω του οποίου εκφράζεται μια ασυνείδητη σύγκρουση, μπορεί να παραβλέψει κανείς την προσαρμοστική πτυχή του άγχους. Το να ανησυχεί κανείς για το τι πρόκειται να του συμβεί στο μέλλον, μπορεί να οδηγήσει σε ιδιαίτερα δημιουργικές σκέψεις. Αν το άγχος αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα που πρέπει να ξεριζωθεί με ψυχοφάρμακα, ίσως χάνουμε μια σημαντική πηγή δημιουργικότητας και εξέλιξης.
Όποτε το άγχος αποτελεί μέρος της κλινικής εικόνας του ασθενούς, ο ψυχοθεραπευτής μαζί με τον ασθενή πρέπει να συνεργαστούν ώστε να προσδιορίσουν μαζί την αναπτυξιακή προέλευση του άγχους.
Γούβαλη Σύβια,
Κλινική Ψυχολόγος (M.Sc)
